اگر بخواهیم در یک جمله ماه رمضان را تعریف کنیم ، باید بگوییم ، ماه فرصت‌ها. فرصت‌های فراوانى در این ماه در برابر من و شماست. اگر از این فرصت‌ها بتوانیم درست استفاده کنیم، یک ذخیره عظیم و بسیار ارزشمندى در اختیار ما خواهد بود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله تعبیر به سفره می کنند، آن هم چه سفره ای! رسول خداصلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «تاکنون این سفره را نه کسی دیده، و نه کسی شنیده و نه به قلب کسی خطور کرده است. برسر این سفره فقط یک گروه می نشینند. این گروه فقط روزه دارها هستند.[1]
اول: فرصت تقویت اراده و تصمیم گیری
یکی از مشکلاتی که در جامعه امروز وجود دارد، ضعف اراده و تصمیم گیری
است؛ خیلی ها می گویند: من می دانم بد اخلاق هستم، اما نمی توانم بر بد
اخلاقیم غلبه کنم، من نباید اعتیاد داشته باشم، نباید ناسزا بگویم، نمی
توانم و نمی شود. گاهی افراد به گرفتاری های مختلف اظهار ضعف اراده می
کنند.
ماه رمضان، ماه تقویت اراده است؛ خیلی علاقه مند به غذا هستیم،
اما غذا نمی خوریم و یا علاقه مند به آب هستیم و آب نمی خوریم و نزدیک؟ 14
یا 15 ساعت تحمّل می کنیم؛ این تقویت اراده است و اولین فرصت طلایی و زمینه ای است که در اختیار ماست، به شرط اینکه انسان خود را بشناسد.
دوم: فرصت آشتی با خداست
در ما مبارک رمضانی، فرصت آشتی با خدا وجود دارد، هرکس قهر بوده، خدا زمینه و سراشیبی گذاشته تا در این فرصت با خدا آشتی کند.
حضرت
عیسی بن مریم از جایی عبور می کرد، گروه اول را دید که گریه می کنند.
گفت: گریۀ شما از چیست؟ گفتند: ما از آتش جهنم می ترسیم. فرمود: بدانید کسی
که اینطور از خوف خدا اشک می ریزد، خدا او را از آتش می رهاند، امید داشته
باشید، آتش جهنم بر بدن شما برخورد نکند. گروه دوّم را دید که ناله می
زنند! پرسید شما چرا اشک می ریزید و تضرع می کنید؟ گفتند: عیسی! ما عشق
بهشت داریم، جایی که در آن لغو، گناه، دروغ و خلاف نیست؛ جایی که فرشته ها و
انبیا در آن هستند. فرمود: امید داشته باشید خدا به شما بهشت بدهد. رسید
به گروه سوّم و از آنها پرسید شما چرا اشک می ریزید؟ گفتند: ما خدا را دوست
داریم! فقط همین. فرمود: «اَنتُمُ المَقَرِّبُونُ؛ شما مقرّبترید.» آن دو
گروه هم خوب بودند، اما شما مقربید و بالاترید و این نتیجۀ حبّ خداست. (2)
در ما مبارک رمضانی، فرصت آشتی با خدا وجود دارد، هرکس قهر بوده، خدا زمینه و سراشیبی گذاشته تا در این فرصت با خدا آشتی کند
فرصت سوم: فرصت برنامه ریزی و نظم است
یکی از مشکلاتی که درزندگی همۀ ما وجود دارد، مشکل عدم برنامه ریزی و
نظم است؛ ماه رمضان، دو ورود و خروج منظّم دارد که همه، آن را رعایت می
کنند. ورود به ماه و خروج از ماه و این نظم ماه رمضان است. به طور مثال
داری غذا می خوری، یک دفعه کنار می گذاری، می گویی اذان شد، و یا از تشنگی
به خودت می پیچی، اما آب نمی خوری و می گویی باید افطار شود.
اول ماه
آغاز می کنی، عید فطر افطار می کنی ما چه خوب است که بقیۀ زندگیمان هم همین
گونه باشد؛ نماز اول وقتمنان روی نظم باشد. برنامۀ خانوادگیمان هم روی نظم
باشد.
در رمضان با این فرصت طلایی می توان برنامه ریزی و نظم را در زندگی گسترش داد.
چهارم: فرصت رفع کدورت
در این ماه، باید اختلافها و کدورتها را کنار بگذاریم و در مقابل رفت و آمدها و دید و بازدیدها را زیاد کنیم.
«ثَلَاثَةٌ
لَا تُقْبَلُ لَهُمْ صَلَاةً عَبْدٌ آبِقٌ مِنْ مَوَالِیهِ حَتَّى
یَرْجِعَ إِلَیْهِمْ فَیَضَعَ یَدَهُ فِی أَیْدِیهِمْ وَ رَجُلٌ أَمَّ
قَوْماً وَ هُمْ لَهُ کَارِهُونَ وَ امْرَأَةٌ تَبِیتُ وَ زَوْجَهَا
عَلَیْهَا سُاخِطٌ؛ (3) سه گروه هستند که نماز آنها قبول نمی شود: 1. عبدی
که از مولای خود قهر کرده که باید به نزد او برگردد [و با او آشتی کند] و
دست او در دست مولای خود قرار گیرد و دیگری مردی که بر قومی حکمفرمایی می
کند و آن قوم او را نمی خواهند و سوم زنی که شب بخوابد و شوهرش بر او
خشمناک باشد.»
یکی از زمینه های قبول نشدن نماز، کدورت و قهر است که در ماه رمضان فرصتی است برای از بین بردن این کدورتها.
پنجم: فرصت صبر در ماه رمضان
ماه رمضان ماه صبر و تحمّل است. ماه صبر در برابر گناه، معصیت، روزه خواری و... است. آدم صبور تا اذان مغرب نشده، افطار نمی کند. این صبر را باید در سایر ایام هم تعمیم داد.
ششم: فرصت قناعت در ماه رمضان
در ماه رمضان، مومنان با مناعت طبع و قناعت، زندگی می کنند، حال این را می شود تعمیم داد. و در سایر روزهای سال و در همۀ مراحل زندگی قناعت را سر لوحۀ همۀ امور قرار داد.
هفتم: فرصت پیوند با ولایت در ماه رمضان
ماه رمضان شب احیا دارد، مومنان در شب های احیا، اسامی ائمه(علیهم
السلام) را بر زبان جاری می کنند، در مجالس می نشینند، روضه می شنوند و اشک
می ریزند؛ این بهترین فرصتی است که می توان خود را به اهل بیت(علیهم
السلام) نزدیک کرد.
شهید مطهری ارادت ویژه ای به مرحوم علامه طباطبایی داشت: وقتی علّت را از او پرسیدند در جواب می گفت:
علامه
طباطبایی صفات برجسته ای دارد، یکی از آنها این است که ایشان هر افطار می
آمد، اول ضریح حضرت معصومه(سلام الله علیها ) را می بوسید بعد می رفت منزل
و افطار می کرد، درتمام روزهای ماه رمضان دیدم، علامه افطارش را با بوسه
به ضریح حضرت معصومه(سلام الله علیها) قرار می داد. این همان فرصت پیوند با
ولایت است.
اینکه در شب اول ماه رمضان، نیمه ماه رمضان، آخر ماه رمضان و
در شبهای قدر زیارت امام حسین(علیه السلام) مستحب است و در روایات آمده که
هر کس در ماه رمضان به زیارت امام حسین(علیه السلام) برود، گویا با همۀ
انبیا مصافحه کرده است، این همان پیوند با ولایت است.
ماه رمضان، ماه جبرانِ کرده‌هاى ناپسند
«ماه رمضان، ماهى است که مى‌شود با تذکّر و توجّه در آن، به جبرانِ کرده‌هاى ناپسند پرداخت. هر جا هستید، هر که هستید، در هر لباسى هستید، در هر سنّى هستید؛ اى جوان! اى پسر و دختر جوان! اى مرد و زن میان‌سال! اى پیرمردان و پیرزنان! اى فقرا! اى اغنیا! اى علما! اى متوسّط السوادها! هر که هستید، اگر احساس نیاز به خدا مى‌کنید -که هر انسانِ سالمى این احساس را مى‌کند- بدانید که خدا نزدیک است! یک لحظه دلتان را به خدا متوجّه کنید؛ جواب را خواهید شنید. ممکن نیست کسى با خدا از روى دل حرف بزند، ولى جواب الهى را نشنود! خدا به ما جواب مى‌دهد. وقتى دیدید دلِ شما ناگهان منقلب شد، این همان جوابِ خداست. وقتى دیدید اشکِ شما جارى شد، وقتى دیدید روح شما به اهتزار در آمد، وقتى دیدید طلب، با همه وجود از سر تا پاى شما جارى شد، بدانید این همان پاسخ الهى است. » (4)
پی نوشت ها :
1) حکم النبی صلی الله علیه و آله و سلم، ج 37، ص 6.
2) تنبیه الخواطر، (مجموعۀ ورام)، ورام بن ابی فراس، مکتبۀ فقهیه، قم، ج1، ص224
3) اَمالی، شیخ مفید، نشر کنکرۀ شیخ مفید، قم، 1413ق، چاپ اول، ص173
4) سخنان مقام معظم رهبری، خطبه‌هاى نماز جمعه 14/11/1373
فرآوری : محمدی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
