گرامیداشت هفته پژوهش
[در سال ۱۳۷۲روز ۲۴ آذرماه مصادف با روزمیلاد امام محمد باقر علیه السلام بوده است با توجه به لقب این امام همام به باقرالعلوم ( شکافنده علوم) با تأسی از این مقاربت روز پژوهش در ایران اعلام و مورد بزرگداشت در مجامع علمی و دانشگاهی قرار گرفت. در سال های پس از آن با توجه به تغییر روز در سالهای قمری و شمسی موجب شده تا مطلع این نامگذاری در ۲۵ آذر ماه همچنان به عنوان روز پژوهش باقی بماند. فرصت لازم برای پرداختن به دستاوردهای پژوهشی و تجلیل از پژوهشگران بهانه ای شد تا وزارت علوم تحقیقات و فناوری نیز از سال ۱۳۷۹ چهارمین هفته آذر ماه را به نام هفته پژوهش نامگذاری کرد و از سال ۱۳۸۴ این نام به «هفته پژوهش و فناوری» تغییر یافت.]
ارج نهادن به مقام پژوهشگران و تجلیل از پژوهشگران برتر، شناسایی و طرح مشکلات و چالش‌های پیش‌روی و ارتقاء سطح پژوهش و فناوری در کشور از جمله اهداف این اقدام بود. در این راستا هر سال مراسم هفته پژوهش با مشارکت بیشتر دستگاه‌های اجرایی کشور برگزار می‌شود. تقدیر از مقالات برتر، تقدیر از پژوهشگران نمونه، تقدیر از مدیر تحقیق نمونه، تقدیر از پروژه‌های برتر و انتشار کارنامه پژوهشی در هر سال از مهم‌ترین برنامه‌های هفته پژوهش است.
اندیشیدن، پژوهش و نوآوری، اساسی‌ترین نیاز برای دست‌یابی به پیشرفت، توسعه، رفاه عمومی و استقلال واقعی است. تاکید بر پژوهش و تشویق پژوهشگران و دانشمندان به فعالیت‌های پژوهشی مورد نیاز کشور، یکی از مهم‌ترین راه‌های رسیدن به خودکفایی است. بر این اساس، روز ۲۵ آذر سال به «روز پژوهش» نامگذاری شده است و در آن، از پژوهشگران برتر سال که نماد تلاش در راه ایرانی سربلند و استوار هستند، قدردانی می‌شود.
پژوهش، به معنای عام، بررسی یا کاوشی سخت‌کوشانه و به معنای خاص، تحقیق و تجربه‌ای جامع با هدف کشف واقعیت‌های نو و تفسیر درست این واقعیت‌ها، تجدیدنظر در نتیجه‌گیری‌ها، نظریه‌ها و قوانین پذیرفته شده در پرتو واقعیت‌های کشف شده و به کارگیری عملی نتیجه‌گیری‌ها، نظریه‌ها و قوانین جدید است. در معنایی دیگر، پژوهش فرایند رسیدن به راه‌حل‌های قابل اطمینان از طریق گردآوری، تحلیل و تفسیرداده‌ها به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده و نظام‌مند است.
در لغت، تحقیقْ بررسی، رسیدگی و درست کردن است و در اصطلاح، فعالیت‌های قدم به قدم فکری را می‌گویند که برای کشف واقعیت‌ها و هماهنگ کردن اندیشه با واقعیت، به هدف حل مسئله و پاسخ به سؤال انجام می‌شود.
پژوهش یکی از اساسی‌ترین نیازها برای نیل به پیشرفت و توسعه همه جانبه یک کشور است و قدرت و استقلال هر کشوری بر پژوهش و تولید علم استوار است. بنابر این نوع و سطح فعالیت‌های پژوهشی یکی از شاخص‌های اصلی توسعه و پیشرفت محسوب می‌شود. موفقیت در تمام فعالیت‌های مربوط به توسعه از جمله صنایع، کشاورزی و خدمات به نحوی به گسترش فعالیت‌های پژوهشی بستگی دارد.
پژوهش یکی از محورهای مهمی است که ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور به شمار می‌آید. اگر پژوهشی صورت نگیرد، دانش بشری افزایش نخواهد یافت و دچار سکون و رکود خواهد شد. بدون انجام پژوهش، امور آموزشی نیز از پویایی و نشاط لازم برخوردار نخواهد بود. از این‌رو یکی از عوامل اساسی پیشرفت در کشورهای توسعه یافته، توجه خاص به امر پژوهش است. اصولاً پیشرفت و توسعه، ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی دارد و رشد و توسعه کشورهای پیشرفته در نتیجه سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش است. حجم وسیع پژوهش‌های علمی در کشورهای توسعه یافته صنعتی گویای این واقعیت است.
پژوهش، فرایندی منطقی و معقول است که هدف آن کشف روابط بین پدیدارها است. به دلیل نظم و ترتیب حاکم بر پدیدارها و رویدادها، امکان تنظیم قوانین، اصول و نظریه‌ها در رشته‌های گوناگون فراهم شده است و این قوانین و اصول و نظریه‌ها، به نوبة خود گویای نظم و همسانی موجود در پدیده‌هاست.
– پژوهش دانش نو می‌آفریند.
-پژوهش امکان کشف کاربرد تازه دانش کهن را فراهم می‌سازد.
- پژوهش به آموزش بهتر می‌انجامد، چرا که دانش نو و برنامه‌های آموزشی، مکمل یکدیگرند.
- پژوهش می‌تواند منبع درآمد باشد. پژوهشی که سرمایه‌ای برای انجام آن در نظر گرفته می‌شود یک منبع مالی است.
- پژوهش موجب حل مساله‌ها و تضادهای جامعه می‌شود.
-پژوهش به بشر این توانایی را می‌دهد که بهتر با دنیای پیرامون خود رابطه برقرار کند و به اهدافش دست یابد.
-پژوهش موجب پیشرفت جامعه می‌شود.
قرآن مجید در سرزمینی نازل شد که عادت به مطالعه و کتابخوانی چندان وجود نداشت و به شهادت تاریخ، بیشتر قدرت حافظه در مبادلات فرهنگی و اعتقادی به کار می‌رفت. بزرگان علم تفسیر نوشته‌اند اولین آیاتی که در غار حرا بر رسول اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نازل شد، آیات سوره علق یعنی نود و ششمین سوره قرآن مجید بود که با نام خدا و فعل امر اِقْرا آغاز می‌شود. یعنی بخوان. پاداش و ثواب قرائت قرآن، به صورت‌های مختلف، و با واژه‌ها و تعبیرهای گوناگون ذکر شده است.
تحقیق و پژوهش در اسلام و میان مسلمانان، از زمان پیامبر و ظهور اسلام و نزول قرآن رواج یافت. شکی نیست که دین اسلام، به دینی که پذیرش آن بر اساس تحقیق و تفکر است در میان ادیان مشهور می‌باشد. آن‌گونه که سازمان یونسکو در آمار علمی خود، جایگاه تاکید بر تحقیق و پژوهشِ دین اسلام را، از دیگر ادیان برتر دانسته است. قرآن نیز آدمی را به تحقیق و جست‌وجو تشویق می‌کند و او را وامی‌دارد که در سایه تلاش، حق و حقیقت را بیان دارد و پایه و اساس دین را حفظ کند.
قرآن کریم، از مهم‌ترین و محکم‌ترین منابع اسلام‌پژوهی، به شمار می‌آید. این کتاب شریف، از منبع وحی سرچشمه گرفته است: هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید، آنچه آورده، چیزی جز وحی نیست او از خودش چیزی نمی‌گوید و قرآن، ساخته و پرداخته فکر او نیست، بلکه همه از سوی خداست. به گفته امیرمؤمنان، بهار دل‌ها و سرچشمه علوم و درمان همه بیماری‌های فکری و اخلاقی و اجتماعی را در قرآن مجید باید جست. قرآن، کتابی است آگاهی بخش و بیدار کننده، هم برای دانشمندان و هم برای توده مردم. فراموش کردن این کتاب بزرگ آسمانی و روی آوردن پژوهشگران به مکتب‌های انحرافی شرق و غرب، یکی از عوامل مؤثر عقب افتادگی و ضعف و ناتوانی مسلمانان است.
هر تحقیقی سه مرحله دارد.
مرحله اول در هر تحقیق، نیازسنجی است. تحقیق مفید و کاربردی وقتی شکل می‌گیرد که نیاز، مشکل یا مسئله‌ای در بین باشد که حل و فصل آن ضروری به نظر آید.
مرحله دوم در تحقیق، دست‌یابی به اطلاعات موجود در موضوع است، یعنی محقق باید به بررسی مستقیم موضوع بپردازد و با مشاهده، تجربه و اندیشه، به موضوع نفوذ کند و حقیقت آنرا به دست آورد و برای دست‌یابی به اطلاعات موجود، باید قدرت شناسایی منابع مناسب را داشته باشد.
قدم سوم در انجام تحقیق، تولید نهایی راه حل و پاسخ سؤال مطرح شده است.
استقلال فرهنگی، پیشرفت، توسعه، اختراع، اکتشاف، ابتکار، خلاقیت، نوآوری و...، همه و همه در سایه انقلاب فرهنگی است. انقلاب فرهنگی، ثمره خودباوری است و خودباوری، با تفکر و تامل و تحقیق و مطالعه در خویشتن به وجود می‌آید.
آینده کشور اسلامی ما را باید کسانی به دست بگیرند که اهل تفکر، تحقیق و مطالعه باشند. مشکل اساسی کشورهای در حال توسعه، نداشتن روحیه تحقیق و عدم دسترسی به پیشینه تحقیق یا فقدان برنامه تحقیقی است. تحقیق‌های علمی و فرهنگی، تنها راه سازندگی کشور است. گرچه راه طولانی است، ولی صراطِ مستقیم است که انسان را به هدف جهان آفرینش می‌رساند و از هرگونه کجروی حفظ می‌کند.
عوامل متعددی می‌تواند باعث رکود تحقیق و پژوهش شود.
یکی از عوامل رکود و گرفتار شدن به آسیب‌ها، بی‌اطلاعی از نیازها و پرسش‌ها و ارائه نکردن تعریف درستی از چارچوب نیازها در کشور اسلامی است. بی‌شک توسعه در هر کشوری، اعم از اسلامی و غیراسلامی، به میزان شناختی وابسته است که دست‌اندرکاران آن کشورها از نیازها دارند و نظامی که برای پاسخگویی به آن نیازها طراحی نموده‌اند، زیرا بدون شناخت نیازها، نمی‌توان انتظار پاسخگویی داشت و بدون پاسخگویی، توسعه و تکامل جامعه ممکن نخواهد بود. در هر صورت، فعالیت‌های تحقیقاتی و دستاوردهای پژوهشی، بدون مطالعه دقیق نیازها و نداشتن برنامه روشن و اولویت‌بندی شده، خسارت بزرگی خواهد بود که متوجه امر تحقیق و پژوهش است که گاه دست‌اندرکاران پژوهشی را گرفتار کار تکراری می‌نماید و گاه استعدادها را به مسایل غیرضروری مشغول می‌سازد.
۱۲.۲ - عدم پشتیبانی مالی از پژوهشگران
وقت‌گیر بودن امور پژوهشی و ناچیز بودن سود مادی بازگشتی از یک پژوهش برای پژوهشگران و در مقابل، گرانی ابزار پژوهش و منابع تحقیقاتی، اعم از کتاب و رایانه و...، علت دیگر است که می‌تواند موجب کم شدن انگیزه تحقیق باشد.
۱۲.۳ - عدم اولویت به پژوهش‌های مورد نیاز
انجام پژوهش‌های متفرقه، با توجه به علاقه شخصی و بدون در نظر گرفتن اولویت‌ها، نه تنها موجب توسعه پژوهش نمی‌شود، بلکه چه بسا پژوهش‌های تکراری را به دنبال داشته باشد که موجب از بین رفتن امکانات محدودِ موجود نیز می‌شود. پژوهشگران برای رفع این مشکل، باید در کارهای علمی و تحقیق و پژوهش، اولویت‌ها را رعایت کنند و آنچه را بیشتر مورد نیاز جامعه است، ترجیح دهند. باید تحقیقاتی انجام شود که اگر نباشند، معرفت مردم به دین ضعیف می‌شود و اخلاق و رفتار و اعتقاداتشان بیشتر آسیب‌پذیر می‌گردد.
محقق موفق دارای ویژگی‌هایی است.
با توجه به مشکلات تحقیق مثل اندک بودن افراد متخصص در امر پژوهش، کمیِ منابع و مآخذ، کمبود امکانات مادی، موانع سیاسی، و موانع اجتماعی از قبیل فرهنگ و آداب و رسوم مردم، پژوهشگر باید پیشتکار داشته باشد تا در میانه راه از حرکت باز نایستد. او باید با اراده قوی و توکل به خدای بزرگ، در این مسیر پرفراز و نشیب قدم نهد و از مشکلات نهراسد.
پژوهشگر باید سعه صدر داشته باشد، زیرا لازمه تحقیق، مطالعه افکار و اندیشه‌های مختلف و گاه مخالف با دیدگاه‌های محقق است. اگر محقق توان تحمل اندیشه‌های مختلف را نداشته باشد، کار پژوهشگری به سامان نمی‌رسد و نیز با توجه نکردن به دیدگاه‌های گوناگون، اثر تحقیقی، تک بعدی و سست می‌شود.
پژوهشگر باید نقّاد و نکته سنج باشد، یعنی به مطالبی که دیگران گفته‌اند، به دیده انتقاد بنگرد و هر مطلبی را به راحتی و سهولت نپذیرد. در پژوهش، هر مطلبی بایداز محک نقد بگذرد، البته تردید در درستی مطالب دیگران، باید سازنده و مقدمه حرکت باشد، چرا که غرق شدن در اقیانوس شک و تردید، به ویژه در مسایل مسلّم و بدیهی و نیز معارف ثابت دینی، نابودکننده خواهد بود.
۱۳.۴ - پیش نیازهای روحی و جسمی
برای ورود به کارهای پژوهشی، پیش نیازهای روحی و جسمی لازم است. پیش نیازهایی روحی، همچون ایمان و اعتقاد به کار پژوهشی، سلامت روح و روان، روحیه کنجکاوی و شوق دست‌یابی به حقیقت، آشنایی با روش‌ها و فنون تحقیق، علم و آگاهی، غلبه عقل بر احساس و قدرت ارتباط با مردم است، و پیش نیازهای جسمی، مثل سلامت جسم، قدرت سازگاری با محیط، توان مسافرت و... می‌باشد تا پژوهشگر، در امر پژوهش موفق‌تر باشد.
پژوهشگر نباید از کنار قضایا و پدیده‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... به راحتی بگذرد و باید درباره این مسایل کنجکاو باشد. روحیه کنجکاوی و رسیدن به حقیقت امور و کشف حقیقت است که انسان را در امر پژوهش ثابت قدم می‌کند. کسانی که علاقه‌ای به کشف حقیقت ندارند، توفیق چندانی در تحقیق نخواهند داشت. آشنایی با روش‌ها و فنون‌ها، قدرت سازگاری با شرایط محیطی و پرهیز از تعصّب، از دیگر ویژگی‌های مورد نیاز یک محقق است.
پژوهش دانش آموزی، فرآیندی است که از سوی خود دانش آموز انجام می‌گیرد و به خلاق کردن ذهن کودکان، تقویت حس اعتماد به نفس و خودباوری آنها می‌انجامد. منظور از پژوهش دانش آموزی، پژوهشی ساده است که دانش آموز به منظور پرورش استعداد خود، به پرسش‌ها و مسائل ساده‌ای که دیگران برای او طرح می‌کنند، پاسخ می‌دهد.
پژوهش دانش آموزی، پژوهشی است که بر اساس شرایط، خواسته‌ها، امکانات و توان‌مندی‌های دانش آموزان صورت می‌گیرد و روح تحقیق را در او زنده می‌کند. با کمال تاسف، پژوهش دانش آموزی جایگاه شایسته‌ای در نظام آموزشی کشور ما ندارد و مهم‌ترین دلیل آن نیز ساختار نظام آموزشی حاکم بر مدارس، یعنی تکیه بر محفوظات دانش آموزان و همچنین ناآگاهی از اهمیت پژوهش است.
اهمیت فعالیت‌های پژوهشی در توسعه اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی کشور بر کسی پوشیده نیست. باید دید چه عامل یا عواملی سبب شده است که کشور ما از نظر فعالیت‌های پژوهشی در سطح پایینی قرار گیرد. یکی از این عوامل، در نظر نگرفتن امکانات لازم برای پژوهش گران و نخبگان جامعه است. بنابراین، طبیعی است که این افراد به جایی نقل مکان خواهند کرد تا امکانات و ملزومات لازم برای پژوهش در اختیارشان قرار گیرد. مسئله مهاجرت نخبگان و فرار مغزها از همین‌جا سرچشمه می‌گیرد. در این صورت، کشور، هم دچار خسارت مالی می‌شود، زیرا سرمایه‌های هزینه شده سالیان سال را از دست می‌دهد و هم بهره‌گیری از نیروهای انسانی متخصص و پژوهشگر خود را به دیگری واگذار می‌کند. از سوی دیگر، ضعف بنیه علمی، تحقیقاتی و آموزشی کشور در نبود نخبگان، دو چندان خواهد شد و شالوده توسعه زیربنایی اقتصادی، اجتماعی، علمی و فرهنگی را دچار تزلزل خواهد کرد.
میان دانشجویان
امروزه یکی از مهم‌ترین مسائل برای حفظ هویت، استقلال، عزت و آینده ملت ایران، جدی گرفتن تحقیق علمی و حرکت مصمم و برنامه‌ریزی شده در راه ارتقای علمی کشور است. تقویت روحیه پژوهشگری و تحقیق در میان دانشجویان، از وظایف مهم مسئولان دانشگاه‌ها و استادان است. همچنین پیشرفت علمی کشور، به نقشه جامع حرکت علمی و تعیین اولویت‌های علمی و ارتباط آنها با نیازهای جامعه نیازمند است و این مهم باید به خواست عمومی در میان استادان و محققان دانشگاه‌ها تبدیل شود. توجه بیش از پیش مدیریت دانشگاه‌ها به افزایش زمینه‌های رشد علمی دانشجویان همچون کارگاه‌های آموزشی، اردوهای علمی و گسترش روحیه پژوهش و پژوهشگری، در میان دانشجویان مؤثر است.
ایجاد فضای رقابت سالم در عرصه تولید علم و پژوهش و جلوگیری از انحصارگرایی و نیز اجرای کامل سیاست‌های اصل ۴۴، لزوم تصویب قانون منع نسخه‌برداری غیر مجاز از تولیدات علمی به منظور حمایت از تولید علم، نظارت جدی بر توان علمی مراکز دانشگاهی دولتی و غیر دولتی کشور، اصلاح زیرساخت‌های تحقیقاتی و توجه بیش از پیش به تحقیقات در علوم پایه، از دیگر عوامل تقویت و گسترش روحیه پژوهش در میان افراد تحصیل کرده جامعه به شمار می‌آید.
میان دانش‌آموزان
مدرسه، دومین جایگاه تربیتی است و یکی از مهم‌ترین وظایف آن، طراحی و اجرای برنامه‌های پژوهشی مدوّنی است که متناسب با هر مقطع سنّی و هر پایه درسی، دانش آموزان را به دنبال کردن علاقه‌های خود در کتاب‌های غیردرسی و تفکر در آنها تشویق کند. نظام آموزش تک محور، نظامی است که بر اساس یک کتاب و یک جزوه درسی شکل می‌گیرد و معلم و دانش آموز، خود را از هرگونه مراجعه به دیگر منابع اطلاعاتی و همچنین پژوهش بی‌نیاز می‌دانند. در نظام آموزشی پژوهش محور، دانش آموزان همراه معلمان در فرآیند پژوهش و یادگیری مهارت‌های آموزشی، تلاش می‌کنند.
ایجاد شرایطی که رشد و پرورش خلاقیت‌ها و ارتقای دانایی دانش آموزان را به تناسب استعدادهای آنان فراهم آورد، یکی از اهداف اساسی آموزش و پرورش است. بنابراین، ایجاد زمینه برای افراد علاقه‌مند و بااستعدادی که با روحیه پژوهش، در عمق بخشی به آموخته‌های خود اهتمام می‌ورزند، ضروری است. از این‌رو، تاسیس «پژوهش سرای دانش آموزی» با اهداف زیر بایسته به نظر می‌رسد: گسترش فرهنگ پژوهش فردی و گروهی بین دانش آموزان، رشد توان علمی و پژوهش آنان، تشویق دانش آموزان به همراه ساختن دانش نظری با فعالیت‌های علمی و کاربردی، هدایت و راهنمایی دانش آموزان در راه علاقه‌ها و استعدادهایشان، فراهم آوردن امکان دست‌یابی دانش آموزان به یافته‌های جدید علمی و پژوهشی داخل و خارج کشور و ایجاد زمینه مشارکت دانش آموزان مستعد در انجام پژوهش‌های ملی و منطقه‌ای.
تولید علم، اساس دانایی و دانایی، اساس توانایی است. در واقع، دانش، اساس توسعه یافتگی کشورهاست و در سرنوشت آدمیان دخالت دارد. ما اکنون در دوره‌ای به سر می‌بریم که موتور محرک آن، دانش است که پیشرفته‌ترین صنایع مبتنی بر بالاترین تخصص‌ها از آن به دست می‌آید. تولید علم، موجب افزایش دانایی و سپس زمینه‌ساز فن‌آوری و در نتیجه، تولید اشتغال و ثروت و در نهایت، سبب آسایش، توانایی و امنیت اجتماعی می‌شود.
امروزه مهم‌ترین شاخص تولید علم در سطح جهان، تعداد مقالات علمی است. این مقالات، بیان‌گر رشد کمّی تولیدات علمی است. در کنار این شاخص‌های اصلی، معیارهای دیگری چون پژوهش‌های کاربردی، تعداد کتاب‌های چاپ شده، ثبت اختراعات، مراکز رشد فن‌آوری، کنفرانس‌ها، مجلات علمی ـ پژوهشی و... نیز در تعیین میزان تولیدات علمی مؤثرند.
پژوهش، از عوامل مهم رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع است. امروزه صاحب‌نظران و اندیشمندان دنیا معتقدند جوامعی که پژوهش را جدی می‌گیرند، برای آن سرمایه‌گذاری مادی و فکری می‌کنند و روز به روز شاهد پیشرفت در عرصه‌های گوناگون علمی و فرهنگی هستند. میان تحقیق و توسعه، رابطه متقابل و تنگاتنگی وجود دارد و پیشرفت علم و فن‌آوری در جامعه، نتیجه کوشش‌های علمی و پژوهشی است. امروزه داشتن استقلال مالی و بهره‌مندی از توسعه و پیشرفت اقتصادی، فقط به یاری سود جستن از پیشرفت‌های علمی و پژوهشی، شدنی است. از این‌رو، کشورهای قدرت‌مند جهان، منابع انسانی و مالی فراوانی را در خدمت بخش پژوهش قرار می‌دهند.
از این‌رو، با توجه به اهمیت و ضرورت پژوهش و نقش کلیدی آن در رشد و توسعه جوامع، گسترش و تقویت نهادهای علمی و اهتمام به ارتقای فرهنگ پژوهش و جایگاه تحقیقات در کشور برای سرعت بخشیدن به روند و فرآیند توسعه، یکی از لوازم و ضرورت‌های بنیادین جامعه است.
به راستی برای بهبود وضعیت نامناسب پژوهش در کشور چه باید کرد؟ راه کارهای مناسب برای خروج از وضعیت رکود پژوهش در کشور چیست؟ بسیاری از صاحب‌نظران، مشارکت بخش‌های صنعت و کشاورزی در فعالیت‌های پژوهشی، توجه به پژوهش‌های گروهی و برطرف ساختن موانع دست و پاگیر اداری را در بخش‌های پژوهشی، از راه کارهای مؤثر در تحول این بخش می‌دانند. در حال حاضر، محدودیت ارتباط بخش‌های صنعت و مراکز علمی، از مشکلات انجام فعالیت‌های پژوهشی در کشور است. به اعتقاد کارشناسان، باید ارتباط میان این نهادها تقویت شود تا در انجام طرح‌های تحقیقاتی، علمی و پژوهشی، از توانایی‌ها و امکانات یکدیگر سود جویند.
بسیاری بر این باورند که برای خروج فعالیت‌های پژوهشی کشور از وضعیت موجود، امر تحقیقات باید به بخش‌های خصوصی واگذار شود تا هزینه‌های مورد نیاز برای کارهای تحقیقاتی تامین گردد. هزینه‌های بالای امور پژوهشی در کشور و دولتی شدن پژوهش، می‌تواند ضربه بزرگی به فعالیت‌های علمی و تحقیقی وارد سازد. در حال حاضر، در بسیاری از کشورهای دنیا و در بسیاری از دانشگاه‌های کشورهای صنعتی، از راه انجام کارهای تحقیقاتی، درآمدهای فراوانی به دست می‌آید. ایجاد فضای اعتماد و مشارکت میان اقتصاد و دانشگاه، امری مهم در مسیر رونق امور پژوهشی و تحقیقی است، چرا که بزرگ‌ترین عامل ضعف پژوهش در کشور، وصل نبودن آن به بازار است.
در کشورهای توسعه نیافته، ضعف در مدیریت سازمان‌ها و نهادهای دولتی و مدیریت مراکز علمی و تحقیقاتی و نیز ناتوانی در جذب افراد متخصص که در خارج از کشور پرورش یافته‌اند، از مهم‌ترین عوامل ضعف قوای پژوهشی کشور است. نبود مدیریت قوی و توان‌مند در نهادهایی که عهده‌دار پژوهش هستند، مهم‌ترین مانع پیشرفت و توسعه در کشورهای جهان سوم از نظر علمی و تحقیقاتی به شمار می‌آید. با دست‌یابی به مدیریت علمی که بر نظامی منطقی و اصولی استوار است، مشکلات را می‌توان کاهش داد. مدیریت علمی بدان معنا نیست که ما بهترین دانشمندان را به سطح مدیریت در بخش‌های اساسی منتقل کنیم. برای مدیریت علمی در یک مرکز پژوهشی، نیازمند فرد یا افرادی هستیم که افزون بر داشتن بینش قوی از وضعیت کشور، درک درستی از پژوهش و تحقیقات در حال اجرا در جهان کنونی داشته باشند.
موفقیت روزافزون علم در شناخت جهان هدفدار و قانونمند که با تکیه بر ابتکارات خلاقیت‌های به ودیعه نهاده شده از سوی خدای متعال در وجود بشر و بهره‌برداری از قدرت شگرف اندیشه آدمی صورت گرفته، فضای زندگی جدیدی را برای انسان‌ها به ارمغان آورده است.
این فضای جدید و این تمدن نوظهور که خود برخاسته از تعاملات عمیق میان تمدنی و میان فرهنگی است، موجد خواست‌ها، نیازها، اندیشه‌ها مسائل و مشکلاتی است که به نوبه خود توسعه علم و اندیشه را می‌طلبند.
در این مسیر اندیشه‌های ژرف در قالب پژوهش‌های بنیادین صورت بحث‌پذیر به خود می‌گیرند و دست‌مایه انجام پژوهش‌های کاربردی می‌شوند تا خواست‌ها و نیازها را پاسخ گویند و راه‌حل‌های بهتر و بیشتری برای مسائل و مشکلات جوامع بشری پیشنهاد کنند و همین جاست که نقش موثر و سهم بسزای بخش تحقیقات در روند تحولات جوامع آشکار می‌شود.
تحولات زندگی بشر در قرن بیستم نشان از گسترش روز افزون اهمیت علم و تحقیق داشت، به ویژه در نیمه دوم این قرن کشورهای صنعتی و در حال توسعه با آگاهی از نقش پژوهش در خلق فن‌آوری و شتاب‌دهی برای توسعه، عمده توجه خود را مصروف تقویت و ارتقای بخش تحقیق نموده‌اند. از این‌روست که می‌توان گفت بین پیشرفت بخش تحقیق و شتاب توسعه فراگیر و پایدار در هر کشور ارتباط مستقیم برقرار است.
نقش پژوهش در توسعه همه‌جانبه پایدار چنان برجسته و انکارناپذیر است که می‌توان آنرا بدون تردید نیروی محرک توسعه در همه حوزه‌ها اعم از فرهنگ، اقتصاد، سیاست و جامعه دانست. اما علی‌رغم اعتراف و اذعان نسبت به اهمیت مقوله پژوهش، این حوزه با دشواری‌های ساختاری و عملکردی فراوانی مواجه است.
https://fa.wikifeqh.ir
